وانیل (نگهداری + پرورش)

• وانیل میوه گیاهی است از خانواده ثعلب هاOrchidaceae، این گیاه دارای پایه ای رونده بوده بومی جنگلهای مرطوب قاره آمریکا است.دانه های این گیاه را پس از فرآوری تخمیر می کنند تا عطر مطبوع آن ها بیرون بیاید و عموماً به صورت پودر یافت می شود و در بعضی موارد آن را با الکل اتیل و آب مخلوط کرده که به صورت عصاره وانیل به بازار عرضه می شود که عموماً حاوی ۳۵٪ الکل می باشد.
• عصاره وانیل ممکن است دارای شکر، شربت ذرت یا پروپیلن گلیکول نیز باشد. معروفترین کاربرد این گیاه در ایران در شیرینی پزی و ساخت بستنی است. سرخپوستان توتوناک سازندگان اولیه وانیل بودند.وانیل پس از زعفران گران قیمت ترین ادویه است.
• هم اکنون، ماداگاسکار بزرگترین تولیدکنندهٔ وانیل در جهان است و محصول تولیدی این کشور، به نام وانیل بوربون ماداگاسکار شناخته می شود. پس از ماداگاسکار، اندونزی و مکزیک به ترتیب در رتبه های دوم و سوم تولید وانیل قرار دارند. مکزیک و تاهیتی فقط، ۱۰ درصد از بازار تجارت وانیل را در اختیار دارند.
• درخت وانیل دارای ساقه سبز دراز، برگهای متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز و تعداد زیادی ریشه های هوایی که از کنار هر برگی بیرون می آید که با کمک آنهابه تنه درختان مجاور می چسبد و بالا می رود.

• این گیاه بومی مناطق مرطوب و حاره و در جنگلهای مرطوب جنوب شرقی مکزیک و آمریکای مرکزی و هند غربی و آمریکای جنوبی می روید و ساقه های پیچیده آن تا ارتفاع حتی ۱۰۰ متر نیز ممکن است برسند و تا بالاترین ارتفاع درختان بزرگ جنگلی نیز بالا می رود.
• ماده معطر وانیل از میوه این گیاه گرفته می شود.میوه آن به شکل غلاف لوبیا است و قبل از اینکه کاملاً برسد آن را می چینند و خشک می کنند در موقع چیدن ،میوه ها عطری ندارند ولی پس از اینکه چیده شد در دوران خشک کردن و عمل آوردن ان ،عطر مطبوع وانیل در آن ایجاد می شود.
• گلهای آن به شکل خوشه و تعداد ۱۵-۲۰ گل در هر گروه و تلقیح گلها به طور طبیعی انجام نمی گیردو گلها را یکی یکی باید کمک کرد که تلقیح شوند، زیرا استیگماتهای گلها از یک تیغه ای پوشیده شده که تلقیح فقط به کمک حشراتی انجام می گیرد که به قدر کافی برای تلقیح گلها وجود ندارند به این علت است که برای داشتن ثمر کافی باید تلقیح مصنوعی نمود.
• به همین دلیل معمولا با هرس کردن وانیل ترتیبی می دهند که ارتفاع گیاه ۳-۲ متر بیشتر نشده است و گلها در دسترس انسان باشد.
• در موقع برداشت محصول سبز رنگ است ولی بعداً تیره رنگ می شود.پس از برداشت معمولا غلافها را برای مدت ۳-۲ دقیقه در آب جوش ۶۵-۶۰ درجه فرو می برند ،بعد آنها را در داخل جعبه ای دو جداره که مابین دو جدار پشم گذارده شده می گذارند و مدت ۲۴ ساعت داخل این جعبه سربسته نگهداری می شود و این یک گرم خانه طبیعی است که دراین مدت ۲۴ ساعت نوعی تخمیر در آن انجام می گیرد.
• پس از آن غلاف ها را بیرون آورده در محلی که به ارتفاع یک متر از سطح زمین باشد در مقابل نور خورشید آویزان می کنند که ضمن تهویه کامل با حرارت آفتاب خشک شود. این دوران خشک شدن تا یک هفته طول می کشد و در این مدت رنگ غلافها از سبزی به قهوه ای و قهواه ای تیره و سیاه تبدیل می شود و همین که کاملاً نرم شد و شروع به پژمرده شدن نمود ،آنها را برای خشک شدن داخل گرم خانه می کنند که مدت ۳-۲ ماه می ماند وپس از اینکه رسوبت ان به ۴۰-۳۰ درصد می رسد آنها را از گرم خانه بیرون می آورند.
• وانیل اصل به شکل یک چوبه یا غلاف باریک سیاه رنگ است که باید آن را به وسیله یک چاقوی تیز شکافت و با پشت چاقو خمیر درون آن را درآورد و داخل سس ها یا خمیرها ریخت.

شرایط محیط رشد وانیل :

گیاه وانیل ویژه مناطق استوایی است و در آب و هوای مرطوب، گرم و در ۹۰۰ متری بالای سطح دریا به خوبی رشد می کند. از جمله نیازمندی های وانیل گستره دمایی ۱۰-۳۰ درجه سانتی گراد و ریزش سالانه ۱۵۰-۲۵۰سانتی متر باران است.

وانیل در خاک های گل ماسه ای که به خوبی زهکشی شده باشد و نیز خاک های آبرفتی و خاک سرخ که دارای مواد آلی فراوانی است به خوبی رشد می کند. تکثیر گیاه وانیل معمولاً از طریق قلمه ساقه صورت می گیرد. ضروری است که وانیل به طور مصنوعی تلقیح شود. گرده افشانی وانیل معمولاً با دست انجام می شود. گیاه وانیل معمولاً سه سال پس از کاشته شدن میوه می دهد و پس از آن ۴۰ سال متوالی میوه دادن را ادامه می دهد.

نحوه تکثیر وانیل :

تکثیر و زراعت گیاه وانیل به سختی صورت می گیرد و بنابراین وانیل طبیعی گران می باشد. تکثیر گیاه وانیل معمولاً از طریق قلمه ساقه صورت می گیرد. در دانه های سبز و بی طعم کشت شده وانیل وجود ندارد. این دانه ها باید جهت تولید وانیل به ۳ تا ۶ ماه فرآوری نیاز دارد.

بهترین وانیل از غلافهایی به دست می آید که طول آنها ۲۵ تا ۱۵ سانتی متر و قطر آنها ۱۲ تا ۱۰ میلی متر است. در موقع برداشت محصول سبز رنگ است ولی بعدا تیره رنگ می شود.