زیره (نگهداری + پرورش)

زیره سیاه گیاهی است علفی، کوچک و چند ساله که در ارتفاعات کوه های می روید. این گیاه در محیط زیست طبیعی به وسیله بذر تکثیر می شود. ارتفاع این گیاه به یک متر هم می رسد. برگ های زیره سیاه ایرانی بسیار ریزند. برگ های بالایی نخی شکل و بدون دمبرگ و دارای قطعات سیخک مانند می باشند. برگ های پایینی دارای بریدگی و شامل دو بار تقسیمات شانه ای عمیق و دارای دمبرگ می باشند. گل ها سفید یا کرم رنگ هستند و با آرایش چتری در انتهای ساقه های اصلی و فرعی ظاهر می شوند. میوه به شکل فندقه دو قسمتی است که شیزوکارپ را به وجود می آورد.

بذر ها شبیه زیره سبز بوده، ولی عطری قوی تر نسبت به آن دارند. زیره سیاه ایرانی غده زیر زمینی به رنگ تیره، تولید می کند. اندازه غده ها بسته به سن گیاه به اندازه یک قاشق ماش تا اندازه یک تخم مرغ بزرگ متغیر است. این گیاه دارای ساقه ای تو خالی شیاردار و منعصب از قاعده می باشد. رنگ میوه این گیاه قهوه ای مایل به زرد می باشد. ریشه این گیاه مخروطی شکل است که به صورت مستقیم در خاک فرو می رود. رنگ ریشه این گیاه قهوه ای است ولی درون آن سفید می باشد. زیره سیاه استفاده های مختلف دارویی و درمانی دارد. از این گیاه به عنوان چاشنی در غذاها و همچنین تهیه دمنوش استفاده می شود. میوه اش بیضی شکل از نوع شیزوکارپ به طول ۴ تا ۶ میلیمتر به قطر ۱ تا ۱٫۵ میلی متر ، بی کرک ، به رنگ قهوه ای شکلاتی یا قهوه ای مایل به زرد و شفاف است. میوه زیره سیاه بوی مطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس در آنها می باشد.

شرایط مورد نیاز جهت پرورش زیره سیاه :

زیره سیاه اغلب به طور وحشی در نواحی مرتفع و مرطوب می روید . این گیاه در طول رشد و نموّ به درجه حرارت زیاد نیاز ندارد درجه حرارت مطلوب برای گلدهی و تشکیل میوه بین ۱۶ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است . زیرۀ سیاه در طول رویش آب فراوان نیاز دارد . بیشترین نیاز گیاه به آب در مرحلۀ ساقه دهی و تشکیل گل می باشد .

بذرها به مدت ۲ تا ۳ سال قوۀ رویشی مناسبی دارند و در شرایط اقلیمی مناسب پس از ۱۸ تا ۲۵ روز سبز می شوند رشد اولیه گیاه بسیار کند و آهسته است . به طوری که ۱۱ تا ۱۴ روز پس از سبز شدن بذر برگ های اصلی به وجود می آیند . گیاهان دو ساله در اردیبهشت ماه سال دوم به گل می نشینند و ۲۵ تا ۳۰ روز را در مرحلۀ گلدهی می گذرانند.

آبیاری زیره سیاه :

زیره سیاه در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد. چنانچه آب کافی به آن نرسد در سال دوم رویش، محصولی عاید نخواهد شد. بیشترین نیاز گیاه به آب در مرحله ساقه دهی و تشکیل گل می باشد.

دمای مناسب زیره سیاه :

بذرها در دمای ۷ تا ۹ درجه سانتیگراد شروع به رویش می کنند. این گیاه در طول رشد و نمو به درجه حرارت زیاد نیاز ندارد. درجه حرارت مطلوب برای گلدهی و تشکیل میوه بین ۱۶ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است.

نور مورد نیاز زیره سیاه :

اگرچه گیاهان دوساله در سال اول رویش به نور زیاد نیاز ندارند، تحقیقات نشان می دهد چنانچه این گیاهان برای مدت زیادی در سایه قرار گیرند (زیر درخت سایه انداز) در سال دوم، عملکرد به شدت کاهش می یابد.

خاک مناسب پرورش زیره سیاه :

زیره سیاه را تقریباً در هر نوع خاکی می توان کشت کرد. اما برای تولید انبوه، این گیاه به مقادیر فراوان مواد و عناصر غذایی، ضخامت زیاد سطح خاک و رطوبت کافی نیاز دارد. خاک های اسیدی و همچنین خاک های بسیار نرم شنی که قادر به حفظ آب نیستند، برای کشت این گیاه مناسب نیستند. خاک های با بافت متوسط (رسی-شنی)، برای تولید انبوه این گیاه توصیه می شود. گیاهان یکساله در مقایسه با گیاهان دوساله، با تأخیر به محصول می نشینند. همچنین گیاهان یکساله به گرما و آب بیشتری نسبت به گیاهان دو ساله نیاز دارند.

تکثیر گیاه زیره سیاه :

تکثیر زیره سیاه از طریق کشت بذرها صورت می گیرد. کاشت این گیاه در زمان مناسب، نقش مؤثری در افزایش عملکرد دارد. در برخی از کشورها زیره سیاه را در اوایل تابستان و یا حتی اواخر تابستان (مرداد-شهریور) کشت می کنند. ولی تحقیقات نشان می دهد که اوایل بهار (اواخر اسفند) زمان مناسبی برای کشت زیره سیاه است. تأخیر در کاشت سبب می شود که برگ های طوقه ای در سال اول رویش به اندازه نهایی خود نرسند که در چنین شرایطی، از مقدار محصول به شدت کاسته خواهد شد.