گیاه توتون گل (نگهداری + پرورش)

گیاهی است یکساله به ارتفاع یک تا ۲ متر (گاهی بیشتر) و پوشیده از تارهای چسبنده بسیار کوتاه که از کلیه اندامهای آن بوی قوی و ناپسند استشمام می شود. این گیاه ریشه راست دارد که طول آن با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر بوده که در مناطق خشک به ۲۰۰ سانتی متر هم می رسد. برگهای توتون نسبتاً بزرگ و فاقد دمبرگ و به اشکال قلبی شکل، تخم مرغی شکل نیزه ای شکل، خمیده (وسط برگ انحنا دارد) و یا صاف دیده می شود. ساقه آغوش، بیضوی و به رنگ سبز دارد. گلهای آن نر – ماده و گلی رنگ است کاسه گل آن لوله ای شکل، منتهی به ۵ تقسیم نوک تیز (غالباً نامساوی) و جام گل آن قیفی شکل و ۳ مرتبه بزرگتر از کاسه گل است. پنج پرچم دارد. میوه اش پوشینه ، بیضوی و محتوی دانه های (بذر) بسیار است. بذر بسیار کوچک و کم و بیش بیضی شکل و رنگ آن قرمز تیره ای چنانچه بذرها در شرایط مناسبی نگهداری شوند تا ۱ سال قوه رویشی خود را حفظ خواهند کرد.

ساقه توتون مستقیم و در اوایل رویش سبز رنگ و کم و بیش نرم و پوشیده از کرک است . با گذشت سن گیاه (اواخر دوره رویشی) ساقه چوبی و محکم می شود . ارتفاع ساقه نیز متفاوت و بین ۷۰ تا ۲۵۰ متر است . قطر ساقه از قسمت پایین به طرف بالا به تدریج کاهش می یابد. وسعت برگ توتون نیز متغیر و بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ سانتی متر مربع است و سطح آن پوشیده از کرکها و سلولهای حاوی اسانس و یا بعضاٌ حاوی شیره خاصی است که ماده چسبناکی از خود ترشح می کنند . برگهایی که روی ساقه اصلی (برگهای اصلی) قرار دارند در مقایسه با برگهای تعبیه شده بر روی ساقه های فرعی (برگهای فرعی) از کیفیت مناسب تری برخوردارند. برگها بر حسب این که در چه قسمتی از ساقه قرار گیرند کیفیت متفاوتی دارند . به طوری که ، برگهای قسمت تحتانی ساقه کیفیت مطلوبتری دارند . سه تا چهار برگ قسمت تحتانی ساقه اصلی به برگهای پایه ای یا قاعده ای معروفند . به برگهای قسمت میانی ساقه که تعداد آنها به ۹ تا ۱۵ عدد می رسد برگهای کمری یا میانی گفته می شود .برگهای قسمت انتهایی ساقه که تعداد آنها به سه تا چهار عدد می رسد برگهای فوقانی یا قله ای نام دارند.

گلهای توتون به رنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه های مجتمع در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند . هر گل از پنج کاسبرگ ، پنج گلبرگ به هم پیوسته و پنج پرچم و یک مادگی دو برچه ای تشکیل شده است . اولین گلها در اواخر بهار (خرداد) ظاهر می شوند .میوه از نوع کپسول و چند خانه ای است . داخل هر کپسول تعداد زیادی دانه ریز به صورت چندین ردیف قرار می گیرد . میوه با شکاف طولی باز می شود و دانه ها (بذرها) بیرون می ریزند . بذر بسیار کوچک و کم و بیش بیضی شکل و رنگ آن قرمز تیره و وزن هزار دانه ۰۸/۰ تا ۱/۰ گرم است .

از توتون در تهیه سیگار و سیگار برگ استفاده می شود. این گیاه همچنین برای استفاده در چپق ، پیپ و غلیان کاربرد دارد. اگرچه مصرف این گیاه به هر شکل برای جسم و روح انسان زیان آور است، ولی در اکثر نقاط جهان برای تولید دخانیات کشت می شود. نیکوتین و سایر آلکالوئیدهای توتون در تهیه آفت کش ها ، قارچ کش های طبیعی ، اسید سیتریک ، ویتامین ب۶ و نیاسین کاربرد دارند. در صنایع داروسازی از مواد موثره این گیاه داروهای مسکن و ارام بخش و همچنین داروهایی برای ترک سیگار تهیه می شود. از توتون به عنوان یک منبع غذایی بالقوه می توان نام برد. تقریبا تمام اسیدهای آمینه شناخته شده ، در توتون وجود دارند و پروتوئین آن ارزش غذایی ویژه ای دارد.

شرایط کشت و پرورش توتون :

توتون اگر چه در اقلیم های مختلف می روید ولی به منظور افزایش کیفیت برگ و عملکرد آن باید از مناطق گرم استفاده کرد . این گیاه از ۶۰ درجه عرض شمالی تا ۴۰ درجه عرض جنوبی می روید . ولی بهترین مناطق برای کشت توتون از ناحیه خط استوا تا ۴۰ درجه شمالی است . در این مناطق توتون از رشد بهتر و عملکرد بیشتری برخوردار است.

درجه حرارت خاک نقش عمده ای در رویش بذر توتون دارد . اگر درجه حرارت خاک ۱۵ سانتی گراد باشد بذرها پس از ۴ تا ۷ روز ، در دمای ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد پس از ۸ تا ۱۰ روز ، در دمای ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد پس از ۱۱ تا ۱۸ روز و بالاخره در دمای ۵ درجه سانتی گراد پس از ۲۱ روز سبز می شوند . دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر توتون ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتی گراد است . بذر توتون به دمای بیش از ۳۵ درجه سانتی گراد حساسیت نشان می دهد و رویش آن متوقف می گردد. بذر توتون برای رویش نسبت به نور حساسیت کمتری نشان می دهد. میانگین دما در مرحله رشد و نمو برگها ۲۰ درجه سانتی گراد مناسب است. در این مرحله تغییرات درجه حرارت نباید از ۱۰ درجه سانتی گراد بیشتر باشد . توتون از بدو رویش بذر تا رسیدن میوه ها به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ روز درجه و ۳۲۰۰ تا ۳۶۰۰ کالری حرارت نیاز دارد .

گیاه توتون به سرما حساس است ولی نشاءهای قوی برای مدتی قادر به تحمل ۱- درجه سانتی گراد می باشد . چنانچه شرایط اقلیمی برای رویش گیاه مناسب نباشد بوته های ضعیفی تولید می شود . به طوری که این بوته ها به سرما بسیار حساس خواهند بود . نور سبب افزایش مقدار آلکالوئیدهای برگ توتون می شود . کشت این گیاه در مناطق ابری و یا زیر سایه درختان سبب کاهش چشمگیر آلکالوئیدها ، به خصوص ((نیکوتین)) خواهد شد .

توتون اگر برای تولید سیگار کشت شود ، نور برایش مفید است و سبب افزایش کیفیت آن می گردد . ولی اگر برای تولید سیگار برگ تولید شود کشت آن در مناطق سایه مناسبتر است و سبب تشکیل برگهایی با سلولهای نرم و لطیف می شود .

آبیاری نقش عمده ای در کمیت و کیفیت برگ توتون دارد . آب فراوان و همچنین آبیاری کم سبب کاهش کیفیت توتون می شود . آب فراوان اگرچه سبب افزایش عملکرد برگ می شود ولی با کاهش نیکوتین و پروتئین برگها همراه است . مناطقی که مقدار بارندگی سالانه آن زیاد است ، گیاهان را باید در مناطق شیب دار کشت کرد . در طول رویش ، گیاهان به ۳۶۰ تا ۴۵۰ میلی متر آبیاری نیاز دارند . گیاهان در مرحله رشد و توسعه برگها مقادیر مناسبی نیاز دارند .

ارقام مختلف به خاکهای متفاوتی نیاز دارند . مثلا” خاکهای شنی حاوی مقادیر کم یا متوسط ترکیبات هوموسی خاکهای مناسبی برای کشت توتون رقم ویرجینیا است . خاکهای شنی حاوی مقادیر فراوان ترکیبات هوموسی خاکهای مناسبی برای کشت ارقام بارلی و هاوانا است. خاکهای خنثی یا کمی اسیدی برای کشت گیاهان رقم ویرجینیا و خاکهای خنثی یا کمی قلیایی برای کاشت رقم بارلی مناسبتر است. خاکهای شور و خاکهای حاوی مقادیر فراوان ازت برای کاشت توتون مناسب نیستند. ((پی اچ)) خاک برای توتون بین ۲/۵ تا ۷ مناسب است .

Nicotiana Tabacum که گونه زینتی آن با نام گل توتون شناخته میشود گیاهی چندساله از جنس Nicotiana در خانواده Solanaceae بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آمریکا است هرچند در کلمبیا نیز از دیرباز وجود داشته است.

اغلب گیاهان این جنس به خاطر ارزش برگ آن به صورت تجاری در بسیاری از کشورها کشت میشود و از آن تنباکو ساخته میشود.

کریستف کلمب در سفر اول خود این گیاه و تنباکو را معرفی کرد.

این گیاه در حال حاضر به صورت تجاری در سراسر جهان کشت میشود. گونه هایی از آن هم به عنوان گیاهان زینتی کشت می شوند و همچنین گونه هایی به عنوان علف هرز معرفی شده اند.

این گیاه تا ارتفاع بین 1 تا 2 متر رشد می کند.Nicotiana Tabacum از گونه های های وحشی این جنس میباشد.

سالانه شاخه گیاه تا 2.5 متر رشد میکند . برگ های بزرگ سبز و بلند ترومپت شکل با گل های سفید مایل به رنگ صورتی است. تمام قطعات چسبنده، پوشیده شده با موهای غده ای، چسبناک کوتاه است که ماده ای زرد رنگ حاوی نیکوتین از آن ترشح میشود.

برگ ها در اندازه بسیار متفاوت هستند، برگ های پایین تر از بزرگترین تا 60 سانتی متر طول دارند. در ابتدا بیضوی شکل هستند ولی در مدت کوتاهی در راس نوک تیز میشوند.

گل ها لوله ای شکل 5 تا 6 سانتی متر طول دارند و به قطر 5 میلیمتر هستند و در یک سوم پایین تر (کاسه) و قسمت فوقانی سوم (گلو) گسترش یافته اند. رنگ گل ها سفید مایل به صورتی با بنفش کمرنگ و یا مایل به زرد میباشد.

توتون گیاهی خودگشن است. میوه آن به صورت کپسول است که معمولاً از دو نافه تشکیل شده است. در داخل هر کپسول تعداد زیادی دانه ریز قهوه ای رنگ است که تعدا آنها در گونه های مختلف متفاوت است. در هر کپسول گونه تاباکوم حدود 8000 – 3000 و در رستیکا حدود 600- 500 عدد دانه وجوددارد. در هر گرم دانه بطور متوسط 12000عدد دانه وجود دارد. میزان نیکوتین در برگها بیش از سایر اندامها است. به تدریح که رشد گیاه بیشتر میشود مقدار نیکوتین برگها افزایش می یابد. مقدار نیکوتین در تمام قسمتهای یکبرگ یکسان نیست و از قاعده برگ یا انتهای دمبرگ به طرف نوک و از رگبرگهای اصلی به طرف کناره برگ افزایش می یابد.

گل توتون حساس به دما، آب و هوا ، رطوبت زمین و نوع خاک است. درجه حرارت بین 20 تا 30 درجه سانتیگراد برای رشد مطلوب آن مناسب است. رطوبت هوا میبایست از 80 تا 85 درصد و خاک با نیتروژن کم مطلوب است.

گل توتون نیازمند آفتاب کامل با سایه جزئی و خاک مخلوط 2 قسمت پیت ماس 2 قسمت لوم 1قسمت شن و ماسه و کمی پرلیت است و این خاک باید به طور منظم دارای رطوبت یکنواخت باشد.

بهتر است در طول سال به طور منظم گیاه با کود مناسب تغذیه شود.

در زمینهایی که توتون کشت می شود باید عاری از علف هرز و فاقد هر گونه سنگ و کلوخ باشد. تا ریشه بتواند به سهولت در خاک گسترش یابد. خاک باید رطوبت را به اندازه کافی در خود نگه دارد و از زه کشی مناسبی نیز برخوردار باشد.در فصل پائیز با افزودن 20 تا 25 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به خاک شخم مناسبی زده میشود عمق شخم بستگی به بافت خاک شرایط اقلیمی بین 20 تا 35 سانتی متر مناسب است سپس کودهای شیمیایی مورد نیاز (از قبیل پتاس، ازت، فسفر) به خاک اضافه می شود. پس از شکستن کلوخ ها زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت گیاه آماده می کنند. چنانچه توتون در خاکهای سنگین کشت شود ازت مورد نیاز نصف مقداری است که در خاکهای سبک شنی کشت می گردد. 20 تا 25 درصد ازت مورد نیاز هنگام آماده سازی خاک در فصل پائیز و بقیه در فصل بهار بطور سرک در اختیار گیاه قرار می گیرد. فسفر در خاکهای سنگین به سختی شسته می شود از این رو می توان تمام فسفر مورد نیاز گیاه را در فصل پائیز به خاک اضافه کرد. در حالیکه در خاکهای سبک شنی نیمی از فسفر در فصل پائیز و بقیه در فصل بهار باید به خاک اضافه شود. در خاکهای سنگین 60 تا 70 درصد پتاس در فصل پائیز و 30 تا 40 درصد بقیه در فصل بهار باید در اختیار گیاهان قرار گیرد. ولی در خاکهای سبک شنی تمام پتاس در اوایل بهار قبل از انتقال نشاء ها به زمین اصلی باید به خاک اضافه شود. خاک خزانه هایی که برای تولید نشاء مورد استفاده قرار گیرد باید حداقل 10 تا 15 درصد ترکیبات هوموسی داشته باشد. هر یکصد کیلو گرم خاک خزانه باید حاوی 209 میلی گرم ازت، 50 تا 80 میلی گرم اکسید فسفر و 200 تا 300 میلی گرم اکسید پتاس باشد. این عناصر باید تا عمق 10 تا 15 سانتی متری خاک خزانه وجود داشته باشند.

تمام بخش های گیاه به جز دانه ها حاوی نیکوتین میباشند اما مقدار آن به عوامل مختلفی از جمله گونه، نوع خاک و شرایط آب و هوایی مربوط می شود. میزان نیکوتین متناسب با افزایش سن گیاه است. برگ توتون و تنباکو حاوی 2 تا 8 درصد نیکوتین است. توزیع نیکوتین در گیاه بالغ به طور گسترده ای متغیر است. 64 درصد از کل نیکوتین موجود در برگ ها، 18٪ در ساقه، 13 درصد در ریشه، و 5 درصد در گل است.

توتون و تنباکو دارای سابقه ای طولانی استفاده در گیاه پزشکی است ولی به دلیل اینکه یک داروی بسیار اعتیاد آور است به ندرت در داخل و خارج از کشور در پزشکی و برای درمان از آن استفاده میشود.

گلدهی:

با کاشت بذر آن در اواخر بهمن در گلخانه در اواسط اردیبهشت به گل خواهد رفت و گلدهی آن تا اواخر تابستان ادامه دارد.

نیازها:

نیمه مقاوم یا حساس به سرما است.در خاک حاصلخیز و مرطوب اما با زهکشی خوب در آفتاب کامل یا سایه آفتاب رشد میکند.

افزایش:

بذر این گیاه به صورت سطحی در بهمن ماه در گلخانه کشت شده و پس از رسیدن به مرحله ۶ برگی نشاء آن منتقل میشود که در این حالت در اردیبهشت ماه به گل میرود.

گونه های مهم:

(N.alata (Syn. N.affinis: چند ساله کوتاه عمر با عادت رشد طوقه ای است که به صورت یکساله کشت و کار میشود. برگها قاشق مانند تا تخم مرغی به طول ۲۵ سانتی متر است که در قسمت های بالاتر ساقه کوچکتر میشوند. گل ها لوله ای به طول ۱۰ سانتی متر با دهانه شیپوری شکل به رنگ زرد متمایل به سبز بوده که به صورت خوشه های تنکی تشکیل شده و در شب بسیار معطر هستند

.