گیاه گلایول (نگهداری + پرورش)

گلایل به عنوان گیاه شاخه بریده از دیرباز در سراسر جهان جاافتاده و مقبول واقع شده است. دو نوع عمده از گلایل کشت میشود که نوع استاندارد از یک پیاز یک شاخه با حدود ۳۰ گل (گل آذین: سنبله) تولید میکند و نوع مینیاتور ممکن است از پیاز چند شاخه گلدهنده با طول و تعداد گل کمتر تولید بکند. در آمریکا بیشترین تولید این گیاه در ایالات فلوریدا، کالیفرنیا و میشیگان است و در ایران درشهرهای محلات و دزفول بیشترین مقدار آن کشت میشود.

رقمی از گلایل به عنوان گیاه بومی ایران شناخته میشود با نام Gladiolus persicus که گلایل وحشی خوانده میشود. اغلب گلایلها از نواحی مدیترانه ای و اروپا منشاء گرفته اند.

تنوع رنگ در گلایل زیاد است و به جز آبی و سبز (واقعی) رنگهای دیگر در گلایلها دیده میشود. (رنگهای آبی و سبز را به وسیله گذاشتن گلایل سفید در محلول رنگ غذایی و آب در گلفروشیها تولید میکنند.)علاوه بر گلها که در گل بریده استفاده میشود برگها نیز در گل آرایی به وفور استفاده میشوند.

گلایلهای زودگل از اوایل خرداد و گلایلهای دیرگل تا اواخر پاییز گلدهی میکنند. از تاریخ کاشت پیاز گلدهی ارقام زودرس حدود ۶۰ تا ۷۵ روز و ارقام دیررس ۱۱۰ تا ۱۲۰ روز طول میکشد. عواملی مانند رقم گلایل، اندازه پیاز، شرایط انبارداری، عمق کاشت، تاریخ کاشت و شرایط فصلی در گلدهی گلایل نقش دارند.

گیاه شناسی:

گل گلایل از تیره زنبق ها است که دارای پیاز می باشد، به طور معمول گل گلایل از طریق ۲ نوع استاندارد و مینیاتور کشت می شود، در نوع استاندارد آن از یک پیاز یک شاخه گل می روید و چیزی حدود ۳۰ سنبله در روی آن وجود دارد و در نوع مینیاتور آن از یک پیاز چندین شاخه گل رشد می کند که طول و تعداد آن کمتر است.

نیاز ها

احتیاج به آفتاب کامل، خاک مرطوب و زه کشی خوب دارد. البته به رطوبت بیش از حد حساس است. از طرف دیگر خشکی باعث کوتاه ماندن و کج شدن ساقه گلدهنده می شود. تنش خشکی در مرحله دو برگی، باعث کاهش شدید تعداد گلچه ها می شود. PH مناسب آن ۷-۶ (کمی اسیدی) است. مناسب ترین دما برای رشدو نمو گلایول، بستگی به رقم آن دارد. در نواحی سردسیر به خوبی رشد و نمو می کند. دمای پایه برای آن ۵ درجه بوده و ۱۱۰۰ درجه روز برای گلدهی نیاز دارد. بیشترین رشد را در دمای ۲۵-۱۸ درجه دارد و در دمای زیر ۸-۷ درجه و یا بالای ۳۰ درجه رشد متوقف می شود.

نور کم باعث عقیمی شده و هرچه نور کمتری دریافت کند طول خوشه گل کمتر خواهد شد. روزهای کوتاه، نور کم و دمای پایین شبانه باعث کاهش تعداد جوانه های گل شده و حتی آن را به صفر می رساند. روز بلند باعث تأخیر گلدهی می شود اما کیفیت گل را افزایش می دهد. طول روز ۱۴-۱۲ ساعت باعث افزایش تعداد گلچه، طول خوشه و درصد گلدهی می شود. در مرحله ۳-۲ برگی تا مرحله ۷-۶ برگی، شرایط رشد می تواند برمتمایز گل و تعداد آن اثر داشته باشد که در برخی منابع حساس ترین مرحله را مرحله ۲ برگی گفته اند که همزمان با آغازش جوانه گل است.

عدم تعادل نور و دما باعث ضعیف شدن گیاه و کوتاه ماندن ساقه گلدهنده می شود. دمای خیلی بالا در برخی از رقم ها باعث ایجاد تاول های خشکی و چوبی شدن ساقه می شود.

زمین گلایول نباید به طور کامل خشک شود . از طرفی نباید آب پای بوته جمع شود. پس از برداشت گل، آبیاری باید تا زرد شدن برگ ها ادامه یابد تا رشد پداژه ها کامل شود. ممکن است شاخه های گلایول نیاز به قیم داشته باشند، چون سنگینی ساقه گلدهنده به ویژه اگر زمین شنی باشد با کوچکترین وزش باد باعث خروج گیاه از داخل خاک می شود. در برنامه کوددهی، کود دامی باید پیش از کاشت در پاییز داده شود، چون مصرف کود دامی در زمان کاشت به علت بالا بودن میزان نیتروژن باعث افزایش رشد رویشی و کاهش گلدهی می شود. کود شیمیایی در سه مرحله داده می شود، ۱- پیش از کاشت ۲- در مرحله ۲ تا ۳ برگی ۳- در زمان شروع گلدهی. باید دقت کرد که کود شیمیایی با پداژه در تماس نباشد. کمبود عناصر باعث ایجاد ناهنجاری هایی در گیاه می شود که گاهی نوک برگ ها و غلاف آنها قهوه ای می شودکه ناشی از مسمومیت با فلوراید است. منبع فلوراید می تواند آب آبیاری، آلودگی هوا و کود سوپر فسفات باشد. بنابراین، از سوپر فسفات نباید برای تأمین فسفات استفاده کرد. گاهی نیز در خسارت به سیستم ریشه ای در اثر بیماری ها، نماتد و اشباع بودن خاک این علامت ظاهر می شود.

اصول مهم درباره پرورش گل گلایل

دوره خواب:

مدت زمانی که پیاز گلایل نیاز به خواب دارد می تواند متفاوت باشد، اما به طور معمول پیاز گلایل به مدت زمان ۵ ماه در دمای ۵ درجه سانت گراد به خواب نیاز دارند.

گلددهی:

معمولا زمان گل دهی گل هلی گلایل از اوایل خرداد شروع می شود، و در صورت دیر گل بودن آنها تا پاییز به گلددهی می پردازد. از زمانی که شما اقدام به کاشت گلایل می کنید حدود ۷۰ روز تا زمان گل دهی فاصله دارید اما اگر گلایل های شما دیر رس باشد ممکن است زمانی به اندازه ۱۲۰ روز تا زمان گلددهی طول بکشد.

خاک:

خاکی که برای کاشت و پرورش گل گلایل استفاده می کنید باید داری PH مناسب بین ۶ تا ۶نیم باشد، برای این گیاه به خاکی نیاز دارید که از طرفی دارای قدرت زهکشی بالا باشد و از طرف دیگر بتواند رطوبت را از خوب رد کند چرا که رطوبت زیاد باعث پوسیده شدن پیاز می شود. برای کاشت بهتر است از خاکی تازه و ضد عفونی شده استفاده کنید. معمولا در ایران از ترکیب خاک رس و ماسه و مقدار بسیار کمی کود حیوانی استفاده می کنند.

آبیاری:

سعی کنید به صورت مرتب و منظم آبیاری را انجام دهید. باید بدانید که این گیاه به میزان رطوبت بالا بسیار حساس است. اگر نشانه هایی همچون کج شدن ساقه و یا کوتاه ماندن ساقه را مشاهده کردید نشانگر آن است که گیاه آب کافی را دریافت نمی کند.

دما:

گلایل معمولا میزان رشد آن از مناطق سردسیر شروع می شود و به سمت گرمسیر می رود، بهترین دما برای رشد گلایل دمایی بین ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است. رشد گلایل در دمای زیر ۷ درجه و بالای ۳۰ درجه متوقف می شود.

افزایش

گلایول به طور معمول از طریق پداژه افزایش می یابد. مدت دوام پداژه تنها یک سال است ولی پداژه اصلی ( مادری) در آخر فصل در بالای خود پداژه دختری و پداژک دختری چند پداژک در کنار خود تشکیل می دهد که می توانند جهت افزایش استفاده شوند. تشکیل پداژه دختری روی پداژه مادری را در اصطلاح نوچه دادن گویند. پداژک های گلدهنده طبق جدول ۳-۷ درجه بندی می شوند.

شکل ظاهری پداژه نیز از نکاتی است که باید به آن توجه کرد. به طور معمول پداژه هایی که مخروطی شکل بوده و بالای آن برجسته است بهتر از پداژه هایی هستند که پهن و بالای آنها حفره ای است.

زمان کاشت از فروردین تا خرداد می باشد. در مناطق جنوبی کشور به شرط وجود شرایط محیطی مناسب از لحاظ آب، خاک و دما، در زمستان کشت آن امکان پذیر است. در مناطق سرد در تابستان می توان آن را کشت کرد.

تاریخ کاشت پداژه به نحوی تنظیم می شود که محصول به تدریج به دست آید. بدین ترتیب که در بهار هر ۲۰ روز یکبار کشت می شود. بهتر است در زمان کاشت، پوست خارجی پداژه جدا شود تا پداژه های سالم و معیوب مشخص شوند. در آمریکا گاهی هر پداژه را دو قسمت کرده و هر یک را جدا می کارند که هر یک قادر به تولید گیاه مستقلی است. در این روش، هر قطعه باید دارای یک جوانه و بخشی از ناحیه ریشه بوده و پیش از کاشت با قارچ کش، تیمار شود.

عمق کاشت پداژه بستگی به نوع خاک و اندازه پداژه دارد. هر چه خاک سنگینتر و هر چه پداژه کوچکتر باشد باید سطحی تر کاشته شود. پداژه ها روی ردیف هایی به فاصله ۵۰-۳۰ سانتی متر، با فاصله ۲۰-۱۵ سانتی متر کشت می شود. روی خطوط کشت حفره هایی ایجاد کرده و در ته حفره فقط ماسه و شن ریخته و روی پداژه را با خاکی که با کود دامی پوسیده مخلوط شده باشد می پوشانند و سپس آبیاری می شوند. برای افزایش، می توان از پداژک ها نیز استفاده کرد.

پداژک ها بعد از ظهور سرآغازه ریشه به صورت برجستگی های تاول مانند در بخش پایینی آنها،به یک دوره خفتگی کوتاه (۴-۳ ماه) وارد می شوند. برای جلوگیری از بیماری و آلودگی، پداژک ها با محلول کاپتان ۲ درصد، فروبری در آب گرم (۵۵-۵۰ در جه سانتی گراد) به مدت ۳۰ دقیقه و سپس قرار دادن در آب جاری سرد، گند زدایی می شوند. پداژک های تیمار شده را در هوای خشک کرده و قبل از کاشت، در دمای ۴-۲ درجه سانتی گراد نگه داری می شوند تا خواب آنها شکسته شود. پداژک ها را بصورت خطی و یا دستپاش می توان کشت کرد. پداژک ها در زمین با فاصله (۳ تا ۵ سانتی متر) در ردیف هایی به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر و عمق ۵/۲ تا ۵/۳ سانتی متر کشت می شوند. پداژک ها ۳-۲ سال پس از کشت به اندازه گلدهی می رسند. در هر سال، پداژک کاشته شده از بین رفته و به جای آن پداژک درشت تری تولید می شود.

در صورتی که پداژه ها از نظر اندازه نامناسب بودند و به گل رفتند بلافاصله گل آنها قطع شود تا مواد غذایی بتواند ذخیره شود و پداژه حاصل بتواند در سال بعد گلی با کیفیت مطلوب تولید کند.

گلایول با بذر قابل افزایش است که فقط برای به نژادی به کار می رود. در سال اول کاشت، پداژک کوچکی تولید می شود که پس از ۳-۲ سال می تواند به اندازه گلدهی برسد.

.