گیاه گشنیز (نگهداری + پرورش)

آب و هوای مورد نیاز

گشنیز یک سبزی فصل خنک است. در کلیه مناطقی که جعفری رشد می کند، بخوبی رشد کرده، به زندگی خود ادامه می دهد.

خاک مورد نیاز

در خاک هایی که جعفری رشد می کند، قابل پرورش می باشد. زمین باید قوی، حاصلخیز، آفتاب گیر و از زهکشی خوبی برخوردار باشد. اگر مواد آلی خاک زیاد باشد، باعث می شود که رشد رویشی آن طولانی گردد و زمان به بذر نشستن آن به تأخیر اقتد. نیازهای کودی گشنیز همانند جعفری می باشد.

زمان کاشت

زمان کشت بذر در مناطق سردسیری موقعی است که خطر سرمای بهاره در میان نباشد. در مناطق گرمسیری در هر موقع از پاییز می توان به کشت اقدام نمود. نحوه کشت آن خطی و یا شیاری است. فاصله خطوط کشت آن ۲۵ تا ۴۵ سانتی متر و فاصله دو بوته آن ۷ تا ۱۰ سانتی متر می باشد. میزان مصرف بذر آن بین ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار است. نحوه برداشت گشنیز همانند جعفری است. نحوه آماده کردن زمین، کشت، داشت، مبارزه با علف های هرز، سله شکنی و سایر اعمال زراعی و باغی گشنیز، شبیه جعفری می باشد.

اهمیت غذایی و دارویی

برگ گشنیز حاوی مواد کانی و ویتامین های مختلفی است. همچنین در بذر این گیاه ترکیبات گونانی وجود دارد که میزان آن ها نسبت به شرایط آب و هوایی منطقه ای ک گیاه در آن رشد می کند، متغیر می باشد. این ترکیبات عبارت اند از:

پروتئین ۳/۱ درصد، چربی ۶/۱۹ درصد، کربوهیدرات ۲۴ درصد، مواد کانی ۳/۵ درصد، فیبر ۵/۳۱ درصد و ویتامین های مختلف از قبیل A، B۱، B۲، B۳ و C.

از بذر گشنیز یک نوع روغن مخصوص به دست می آورند که مقدار آن نسبت به شرایط آب و هوایی بین ۱/۰ تا ۷/۱ درصد متغیر است. در این روغن ترکیباتی همچون “کوری آندرول” وجود دارد که در صنعت از آن استفاده می کنند. از جمله موارد استفاده از این روغن در تهیه مشروبات الکلی و غیر الکی، در تهیه سیگار، شیرینی سازی و تهیه نان است.

در ایران از برگ آن در تهیه غذا و سوپ استفاده می کنند. به صورت خام به علت اسانس تند و زیاد آن کمتر مورد استفاده می باشد. آن را خشک کرده، به صورت پودر در غذاهای مختلف و همچنین به صورت ادویه و به منظور معطر کردن غذا، به مصرف می رسانند. در خارج از ایران، از برگ خشک شده آن به صورت ادویه برای خوش طعم کردن غذا مصرف می کنند. بذر گشنیز را آسیاب کرده، پودر آن را در تهیه انواع مختلف سس و نوشیدنی به کار می رود. از بذور آن در شیرینی سازی استفاده می شود.

اثر دارویی این گیاه از زمان های خیلی قدیم بر بشر اولیه معلوم و مشخص بوده است. از بذور گشنیز روغن فرار و همچنین ترکیباتی مانند تانن، سلولز و قندهای ۵کربنی به دست می آورند که در صنعت موارد استعمال زیادی دارد. برگ و دمبرگ آن به عنوان یک گیاه دارویی مصرف می شود. برگ و بذر گشنیز ضد نفخ، مدر، محرک معده، خنک کننده یا تب نشان، ضد تعرق و ضد یرقان می باشد. روغن گشنیز در تهیه داروهای مختلف و به منظور از بین بردن بوی تند و زننده داروها به کار می رود. از آن در تهیه عطر و ادوکلن استفاده می کنند.