گیاه کرچک (نگهداری + پرورش)

کرچک ها گیاهانی یک پایه بوده و روی گل آذین خوشه، به رنگ سبز و در بعضی از انواع گلهای یک پایه قرمز بدون گلبرگ. گلهای نر به رنگ زرد مایل به سبز با پرچم خامه ای و روغن دار برجسته در خوشه ای تخم مرغی شکل به طول حداکثر 15 سانتی متر. گلهای ماده، در قسمت فوقانی خوشه به رنگ قرمز و برجسته قرار گرفته اند.

میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار متمایل به سبز (یا قرمز-ارغوانی) می باشد که در هنگام رسیدن سخت و شکننده می شود و دانه ها به شکل بیضوی پهن و و به شکل دانه های لوبیا و دارای پوسته براقی می باشند. که درون آنها یک مغز کرم یا سفید بسیار روغنی قرار دارد.

دانه گیاه متمایل به رنگ قهوه ای و تا حد زیادی سمی بوده، ریسین یک پروتئین بسیار سمی است که در دانه های کرچک وجود دارد. پوست این دانه ها حاوی این سم است که یکی از کشنده ترین سموم طبیعی دنیا است.

دانه های کرچک دارای یک زائده زگیل مانند به نام Caruncle هستند، که نوعی از Elaiosome است. ترویج و پراکندگی دانه های Caruncle توسط مورچه ها صورت می پذیرد.

تکثیر این گیاه بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاییز خاک به عمق 25 تا 30 سانتیمتر شخم زده شده و کودهای دامی و شیمیایی مورد نیاز به خاک اضافه می شود. پس از دیسک زدن زمین، بذور کرچک از اواسط اسفند تا اواخر فروردین که خطر سرما از بین رفته است در زمین اصلی کاشته می شود.

برای کاشت کرچک فاصله بین ردیفها 90 الی 120 سانتیمتر و فاصله بوته ها روی ردیف 40 سانتیمتر در نظر گرفته می شود. در کرچک های یکساله و پاکوتاه فاصله ردیفها 60 سانتیمتر در نظر گرفته می شود. عمق کاشت با توجه به خاک محل کاشت 5/2 تا 5 سانتیمتر در نظر گرفته می شود.

میزان بذر مصرفی برای هر هکتار 15 الی 30 کیلوگرم می باشد. تکثیر این گیاه با کاشت بذر پس از آخرین سرمای فصل بهار صورت می گیرد.

نکات و آموزش کاشت بذر کرچک :

کرچک از طریق بذر تکثیر می شود، دانه های کرچک درشت بوده و به راحتی در هر خاکی جوانه می زند، بذرهای کرچک را به راحتی میتوانید به صورت مستقیم در زمین یا در گلدان سایز متوسط بکارید، البته میتوانید ابتدا بذرها را در گلدان های کوچک بکارید و بعد از گذشت ۳ تا ۴ هفته از کاشت و ۶ برگه شدن گیاهان آنها را به زمین یا گلدان اصلی منتقل کنید.

برای کاشت خانگی در فصل بهار بعد از رفع سرمای زمستان یا در فصل تابستان بذر کرچک را ابتدا ۲۴ ساعت در آب خیس نمایید سپس در زمین یا گلدان مورد نظر بکارید.

بذر کرچک همانطور که در تصویر مشاهده می کنید به اندازه ی دانه ی لوبیا بود در نتیجه بهتر است آنها را در عمق ۵ تا ۶ سانتی متری بکارید، سپس به نحوی آبیاری نمایید که آب به عمق خاک نفوذ کند.

کرچک نسبت به خاک توقعی ندارد و در هر نوع خاکی رشد می کند ولی ترکیب خاک مناسب برای این گیاه بهتر است سبک و غنی باشد.

تا قبل از جوانه زنی بذرها و همچنین در اوایل رشد گیاه بستر همیشه مرطوب باشد، بعد از رشد کامل گیاه آبیاری هنگامی انجام شود که خاک کاملاً خشک شده است، گیاه کرچک نسبت به خشکی کمی مقاوم است.

دمای رشد و کاشت بذر کرچک ۲۰ تا ۲۵ درجه ایده آل بوده البته این گیاه در دمای ۴۰ درج نیز قابلیت رشد دارد، مقدار اسانس و روغن دانه در دماهای بالای ۴۰ درجه و کمتر از ۱۰ درجه کاهش می یابد.

برای کاشت ردیفی در مزرعه فواصل بین دو بوته را ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر و فواصل بین ردیف ها را ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی متر در نظر می گیرند البته در مناطقی که با توجه به سرمای زمستان این گیاه به صورت یکساله کاشته می شود رشد گیاه محدود بوده و فواصل کاشت را می توان کمتر در نظر گرفت.

ph مناسب برای خاک بستر کشت گیاه کرچک بین ۵ تا ۶٫۵ مناسب می باشد.

برای کاشت خانگی و به صورت محدود در تمامی طول بهار و تابستان میتوان اقدام به کاشت در باغ (باغچه) و گلدان نمود یا در کل طول سال با ایجاد شرایط کاشت اقدام به پرورش این گیاه نمود.

بهتر است قبل از کاشت بذر در باغچه زمین را به عمق ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر نرم کنید و با کود حیوانی پوسیده مخلوط نمایید سپس اقدام به کاشت بذر نمایید.

بعد از رشد جوانه ها و آماده شدن نشاء ها یعنی رسیدن گیاه به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر، آنها را به محل اصلی کاشت منتقل کنید.

تا قبل از جوانه زنی بذر، بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نه، برای تسریع در جوانه زنی بذرها میتوانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید، توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می رود و در صورتی که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود. (دمای زیر مشما ۲۰ تا ۲۵ درجه باشد)

علف های هرز را از همان ابتدا حذف کنید، وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گیاه و علف هرز می شود و باعث کاهش مواد دریافتی مورد نیاز گیاه می شود.

خصوصیات خاک

کرچک تقریباً در همه نوع خاک به جز خاک های سنگین رسی رشد کرده و محصول می دهد. خاک های بسیار حاصلخیز، سبب رشد بیش از حد شده و زمان لازم برای بلوغ و دوره گلدهی را بسیار طولانی می کند.

کرچک پا بلند در برابر خشکی مقاوم است. اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند.

معمولا کرچک را برای کاشت در مناطقی انتخاب می کنند که برای محصولات دیگر چندان مناسب نمی باشد و این قابلیت سازگاری از نظر اقتصادی اهمیت زیادی دارد و زمین های خیلی حاصلخیز سبب رشد گیاهی بیش از حد و طولانی شدن دوره گلدهی و کم شدن محصول می گردد.

کرچک زمین های با PH 5 تا 6.5 را ترجیح میدهد ولی می تواند حتی PH=2 را تحمل نماید و زمین شور برای رشد آن مناسب نیست. کرچک تقریبا در همه نوع خاک بجز زمینهای رسی سنگین و یا زمینهایی که بخوبی زهکشی نشده اند، رشد می کند و محصول می دهد. بهترین خاک لومی شنی و لومی رسی می باشد.

دما

کرچک در فصل رشد برای فراهم آوردن بیشترین بازدهی به گرمای نسبتا زیاد، یعنی 26-20 درجه سانتیگراد همراه با رطوبت کم نیاز دارد.

روزهای بلند، روشن و آفتابی تابستان مناسبترین ایام است و روزهای ابری صرفنظر از دما، سبب کاهش بازدهی می شود. تاثیر متقابل دما و شدت نور نیز می تواند در اندازه بذر و ترکیب آن مؤثر باشد.

داده های ژاپنیها حاکی از آن بود که شدت نور بیش از درجه دما بر اندازه بذر و میزان روغن تاثیر می گذارد و درجه دما با افزایش دادن میزان اسید چرب آزاد سبب تنزل کیفیت روغن بذر می شود. دمای بسیار بالا ، یعنی 40 درجه و با بیشتر در هنگام گلدهی، حتی در دوره های کوتاه ؛ منجر به سوختن گلها و نامرغوبی بذرها می گردد.

دمای بالا ممکن است بر ترکیب بذر نیز تاثیر معکوس بگذارد؛ بدین معنا که در بیش از 35 درجه میزان روغن و پروتئین کاهش خواهد یافت و در 15 درجه سبب کاهش میزان روغن و تغییر ویژگیهای روغن می شود.

تجزیه بذر کاشته شده در پائیز و بهار پس از آن در آمریکا نشان داد که آب و هوا می تواند بر اسیدهای چرب آزاد (ارزش اسیدی) دانه کرچک یک منطقه خاص مؤثر باشد.

ارزش اسیدی بذری که در نبراسکا در آبان کاشته شد، کم و به میزان 0.5 بود، درحالیکه ارزش اسیدی دانه ای که در فروردین بعد کاشته شد، افزایش یافت و به 10 رسید و همچنان که تجزیه روغن در سه آسیاب محلی هند نشان داد ، تغییر فصلی آب و هوا بطور اساسی می تواند بر اجزای تشکیل دهنده روغن اثر بگذارد.

نیاز آبی

مقدار نیاز آبی در کرچک به رقم، مرحله رشدی، زمان آبیاری و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کرچک پابلند در برابر خشکی مقاوم است و با بارندگی بسیار کم، بذر تولید می کند اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند.

سخت ترین مرحله زراعت کرچک، برداشت و پوست کردن آن است. اما امروزه توسعه ماشینهای مناسب و پرورش یا گزینش ارقام سازگار با کشتهای وسیع، بیشتر مشکلات را حل کرده است. برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند.

برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.

رطوبت

کرچک که بدلیل مقاومتش در برابر خشکی شهرت دارد، بالاترین بازدهی را با حداقل میزان بارندگی 700-600 میلی متر به بار می آورد؛ به شرط آنکه این بارندگی عمدتا در اوایل فصل رشد باشد. اما در جنوب آفریقا بازدهی خوب با 500-375 میلی متر بارندگی بدست می آید.

برای بعمل آوردن میزان مطلوب بازدهی 1000میلی متر بارندگی که بطور یکنواخت در چهار ماهه اول رشد ببارد، مطلوب است. در دوران گلدهی نباید کمبود بارندگی باشد؛ اما به درازا کشیدن ریزش بارانهای سنگین محصول را کاهش خواهد داد.

بارانهای دراز مدت قبل از کاشت دمای خاک را کاهش می دهد و در چنین شرایطی باید کاشت بذر را تا زمانی که دمای خاک مجددا بالا رود، به تعویق انداخت. دستیابی به بالاترین میزان بازدهی از محصولات بسیاری که در مناطق گرمسیری کاشت می شود، در گرو رابطه نزدیک میان بارش باران و زمان کاشت است.

کاهش سریع در بازدهی محصولاتی که پس از زمان مطلوب کاشت شده اند، بااستفاده از داده هایی که از سالهای متوالی در برزیل، آفریقای شرقی، سودان و آمریکا بدست آمده است ،مشاهده کرده ایم. در اکثر کشورهای تولید کننده کرچک نتایج مشابهی بدست آمده است.

با این وجود، توان کرچک برای مقابله با دوران بدون بارندگی، ممکن است سبب شود که اهمیت رابطه میان بارندگی و زمان کاشت، در مقایسه با رابطه میان بارندگی و متعاقب آن فعالیت آفات ، یا رابطه میان زمان کاشت و رشد کامل محصول ، کاهش یابد.در نقاطی که مجموع بارندگی به حداقل میزان لازم برای رشد یک محصول کرچک برسد، لازم است پس از اولین باران عمده، یعنی در زمانی که رطوبت خاک برای جوانه زدن کافی است و دمای خاک کاهش نیافته است، کرچک کاشت شود.

در نقاطی که میزان بارندگی بیش از این حداقل باشد، کاشت کرچک در اوایل فصل باران بدلیل پائین وبدن دمای خاک و هجوم قارچها موجب می گردد که کرچک نامرغوبی ببار آید. مهمتر آنکه در این زمان به گل نشستن بوته غالبا با هجوم عمده آفات همزمان خواهد بود. زیرا شروع فصل باران همراه با رطوبت زیاد خاک برای بسیاری از تخمها و لاروهای حشرات به مثابه یک ماشه عمل می کند.

این تخمها و لاروها که در مرحله استراحت خود یا دیاپوز ، فصل خشک را پش سر گذاشته اند، اینک ( با آغاز فصل باران ) سیکل زندگی خود را کامل می کنند. در چنین مناطقی کاشت کرچک را باید به مدت 2 تا حتی 3 ماه پس از قطع بارانها به تعویق انداخت.

برای نمونه در منطقه سپیک در گینه نو ثابت شد که کاشت محصول در فصل باران ، بدلیل حمله آفات ، باشکست کامل روبرو می گردد و حال آنکه کاشت آن در فصل خشک محصول خوبی به بار می آورد.در نقاطی که بارانهای سنگین می بارد استفاده از واریته های زودرس که دیر کاشته می شوند، نباید احتمالا یک راه حل تلقی شود.

برای نمونه در آمریکا، کپک کپسول- ونه حمله آفات – عامل عمده ای است که کاشت کرچک را محدود می کند. در نواحی خشک که میزان بارندگی بسختی برای رشد یک محصول کافی است، و یا در نقاطی که اکثرا بارندگی بصورت رگبارهای شدید نازل می شود، حفظ رطوبت خاک دارای اهمیتی اساسی است.

کاشت کرچک در سالهای متناوب همچنان که در آمریکای شمالی و استرالیا تجربه شده است می تواند امکانپذیر باشد. در این صورت در سالی که کرچک کشت نمی شود، رطوبت را برای محصول بعد ذخیره می کنند.

به منظور آن که این سیستم مؤثر واقع شود و یا اگر خطر فرسایش توسط بعضی محصولات وجود دارد، زمین باید آیش رها شود.

یک راهنمایی برای مناطقی که متوسط بارندگی از 750 میلی متر تجاوز می کند آن است که در حدود 500-400 میلی متر بارندگی را برای محصول تا زمان گل دهی منظور کنیم و سپس این مقدار را از متوسط میزان بارندگی کم کنیم و در زمانی که میزان بارندگی به حد حاصل این تفریق زسید اقدام به کشت کنیم.

در مناطقی که فصلهای بارانی مشخصند، زمان کاشت با توجه به رطوبت و دما حایز اهمیت و انجام آزمایشهایی به منظور تعیین زمان مناسب امری اساسی است. همچنین انجام آزمایشهایی به منظور تعیین مناسبترین واریته برای یک منطقه خاص ، لازم است. زیرا دامنه بسیار وسیع بازدهی ممکن ، می تواند تاثیری اساسی بر سوددهی بگذارد.

برای نمونه ، در آزمایشی که با پانزده واریته پاکوتاه در کنیا بعمل آمد محصول متوسط بذر از 336 تا 16.8 کیلوگرم در هکتار متغیر بود.

برداشت

سخت ترین مرحله زراعت کرچک، برداشت و پوست کردن آن است. اما امروزه توسعه ماشینهای مناسب و پرورش یا گزینش ارقام سازگار با کشتهای وسیع، بیشتر مشکلات را حل کرده است. برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.