گیاه پنبه (نگهداری + پرورش)

دوره رشد پنبه به چهار مرحله تقسیم می شود:

1. کشت بذر تا سبز شدن
2. سبز شدن تا ظهور غنچه
3. ظهور غنچه گل تا تشکیل غوزه
4. تشکیل غوزه تا باز شدن آن
این مراحل رشد، زمانی به خوبی طی می شود که بذرهای پنبه در بستری مناسب کشت شوند.

تهیه زمین:

قبل از کشت، باید در مورد نحوه تهیه زمین دقت کرد تا زمین نرم و در عین حال به هم پیوسته و مناسبی برای زراعت پنبه آماده شود. برای این منظور، شخم پاییزه توصیه می گردد.
چنانچه زمین در عمق بیشتر از 20 سانتیمتر سفت باشد، زیر شکن در پاییز ضروری است. به محض مناسب شدن شرایط کاشت و حرارت کافی، بسته به مناطق مختلف، از نیمه دوم فروردین ماه تا نیمه دوم اردیبهشت ماه، اقدام به کشت پنبه می کنیم.
دوره رشد، زمانی است که بذر پنبه در بستر خاک قرار دارد و محیط مناسبی برای رشد در اختیارش می باشد.
در روش کرتی بیشتر از 80% بذرها چنین محیطی را در اختیار ندارند و در دوره های اولیه سبز شدن خشک می شوند.چنانچه زمین در عمق بیشتر از 20 سانتیمتر سفت باشد، زیر شکن در پاییز ضروری است.

خصوصیات گیاه شناسی پنبه

پنبه گونه های وحشی زیاید دارد که همگی به جنس Gossypium تعلق دارد . بنظر می رسد که منشأ تمام گونه ها از آفریقای استوائی باشد .قابلیت شستشو ، دوام ، استحکام ( هنگام خشک و تر بودن ) ، قابلیت هدایت بخار آب ، دوام شیمیایی ، نرمی ، قابلیت انعطاف و سهولت آب رفتن یا تجمع اولیه از خصوصیات الیاف پنبه می باشد .بیشتر ارقام زراعی از گونه G.hirsutum می باشد . پنبه گیاهی است ذاتاً چند ساله که بصورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار می گیرد . پنبه دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می کند . میوه به صورت کپسول یا غوزه است .پنبه گیاهی است گرما دوست که به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل ۲۰۰ روزه محتاج است . پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد . کمبود نور موجب افزایش رشد سبزینه ای و نقصان تولید غوزه می شود.

کاشت:

به طور کلی سه روش کشت برای زراعت پنبه متداول می باشد:
1. کشت کرتی
2. کشت با فاروئر
3. کشت با بذرکار

1- کشت کرتی: در این روش، بذرها را به صورت دستپاش و یا در بعضی مناطق با کود پاشی در سطح مزرعه پخش می کنند. سپس با دیسک نرم، بذرها را به زیر خاک می برند.

معایب آن به طور خلاصه عبارتند از:

• اول: «تسطیح کامل در داخل هر کرت» که مستلزم کار و دستمزد زیاد می باشد.
• دوم: «سله بستن پای بوته ها»، «جلوگیری از رشد سریع و کامل پنبه در زمین های سفت» و «نبودن خاک مکفی در دسترس بوته های پنبه».
• سوم: «یکنواخت نبودن فاصله بوته ها» که برای عملیات مختلفی مثل؛ سمپاشی، وجین، تنک کردن و برداشت، مشکلاتی پدید می آورد.

2- کشت با فاروئر: در این روش، (پس از تهیه زمین و کشیدن ماله) و پس از پاشیدن بذرهای پنبه، اقدام به کشیدن فاروئر در مزرعه می کنند. مزیت آن نسبت به کشت کرتی آن است که، سمپاشی، کولتیواتور زدن و برداشت به راحتی انجام می شود و به دلیل اینکه بذرها در عمق های متفاوت قرار می گیرند، درصد «بد سبزی» زیاد است.

3-کشت مکانیزه (بذرکار): در این روش پس از آماده سازی زمین، بذر پنبه توسط بذرکار در امتداد خطوط، روی پشته کشت می شود. در صورتی که بذر سالم و مرغوب تهیه و نکات توصیه شده در مورد بذرها با دقت عمل گردد، سبزِ حاصل «یک دست» خواهد بود.
نظر به اینکه با کشت مکانیزه پنبه، به میزان متوسط 100 کیلو گرم در هکتار می توان در مصرف بذر صرفه جویی کرد و کلیه عملیات داشت و برداشت را به صورت فنی و استاندارد انجام داد، در مجموع افزایش تولید را خواهیم داشت.

کوددهی پنبه

تولید هر تن وش ( دانه همراه با الیاف ) موجب خروج ۳۲ تا ۴۶ کیلو ازت ، ۱۲ تا ۱۵ اکسید فسفر ، ۳۲ تا ۴۳ کیلو اکسید پتاسیم ، ۳۰ الی ۴۰ کیلو اکسید کلسیم (cao) و ۸ تا ۱۰ کیلو منیزیوم (Mgo) از زمین می گردد . بطور معمول ۹۰ الی ۱۵۰ کیلو ازت ، ۹۰ تا ۱۲۰ کیلو فسفر و در صورت کمبود پتاسیم ۵۰ تا ۶۰ کیلو اکسید پتاسیم در هکتار بکار می برند .

داشت پنبه

برای مصرف کود بهتر است نسبت به تجزیه خاک مزرعه اقدام شود و در صورت عدم دسترسی به آزمایشگاه،برای شرایط کشت آبی،۱۵۰ کیلو گرم اوره(۳/۱ در زمان کشت،۳/۱ در اوج گل دهی و ۳/۱ تشکیل قوزه)،۱۵۰ کیلو گرم سوپر فسفات تریپل و ۱۰۰ کیلو گرم سولفات پتاس به همراه ۴۰ کیلو گرم سولفات روی در زمان کاشت توصیه می شود.

جهت کاستن از رقابت بین گیاه پنبه و علف هرز،در اولین فرصت(در حدود ۴-۲ برگی)،اقدام به وجین و سله شکنی نمایید.آب نقش اساسی در بروز پتانسیل عملکرد گیاه پنبه دارد.بنابراین آب را در زمان مناسب و به مقدار کافی بر اساس نیاز گیاه در اختیار آن قرار دهید.با توجه به شرایط خشکسالی حاکم در منطقه توصیه می شود زمان آبیاری را با توجه به رطوبت قابل استفاده در خاک در نظر بگیرید.هر گاه رطوبت قابل استفاده خاک به ۵۰% تقلیل یابد(تشخیص این زمان هر گاه نمونه خاکی که از عمق ۲۰-۱۵ سانتی متر می گیرید در حد گاورو با کمتر از آن باشد)اقدام به آبیاری نمایید.در هر نوبت آبیاری نیز بین ۶۰۰ الی ۸۰۰ متر مکعب آب در اختیار گیاه قرار بدهید.

شروع گل دهی تا چهار هفته پس از آن مهم ترین مرحله از رشد و نمو گیاه می باشد چرا که ۹۰% غوزه های قابل استحصال به عنوان محصول وش در این مدت که مصادف با تیر ماه است،تشکیل می شوند.لازم است در طول این مدت گیاه اولاً با تنش رطوبتی مواجه نشده و ثانیاً با عواملی چون آفات که باعث خسارت به قوزه ها می شوند نیز به موقع مبارزه شود،چرا که شرایط جوی پس از این مدت یعنی مرداد ماه به ویژه گرمای زیاد روز و شب به شدت ماندگاری قوزه ها را پایین می آورد.

کنترل علفهای هرز در مزارع پنبه

پنبه به علف کشهای هرونی بسیار حساس است . علف کشی مانند تریفلورالین را می توان قبل از کاشت با خاک مخلوط نمود . این علف کش اثر بقائی داشته و بذر علفهای هرز را در مرحله جوانه زدن تا ۲ الی ۳ ماه پس از سبز شدن محصول کنترل می کند بدون اینکه بر پنبه اثر نامطلوبی گذارد .

آفات و امراض پنبه

کرم خاردار پنبه ، کرم غوزه پنبه ، کرم برگخوار پنبه ، کرم ساقه خوار پنبه ، عسلک پنبه ، تریپس زرد پنبه ، سن سبز پنبه ، سنگ تخم پنبه ، کنه تار عنکبوتی و کک پنبه را نام برد . کرم خاردار پنبه با نام علمی Earias insulana از مهمترین آفات پنبه در ایران محسوب می شود .